Memduh Ün / Turhan Ün (Arif Memduh Ün)
14 Mart 1920 İstanbul
16 Ekim 2015 Bodrum
Futbolcu, oyuncu, sinema yönetmeni, senarist, yapımcı, MSÜ Sinema-TV öğretim görevlisi. Onursal Profesör.
1920’de İstanbul’un Kasımpaşa semtinde dünyaya geldi. Babası polis Mustafa Ün, annesi bir deniz yüzbaşısının kızı olan Makbule Ün’dür.
1936-1937’de Vefa Lisesi’nden mezun oldu. 1938 yılında girdiği İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesindeki eğitimini üçüncü sınıfta bıraktı.
Ortaokul’da futbolla tanışan ve Langa Genç Takımı’nda futbol oynayan Ün, 1940-1942’de Beşiktaş takımında yer aldı. 1941 yazında Ankara Demirspor’da oynadı. Takımı 1942-43 sezonunda Ankara ligi şampiyonu oldu. Askerliğini 1946’da Ankara’da tamamladıktan sonra İstanbulspor takımının antremanlarına katıldı, ardından İETT Futbol Takımı’na geçti. Futbol hayatı devam ederken bir yandan da Eskişehir Şeker Fabrikası'nda, Devlet Demir Yolları İşletmesi'nde ve Elektrik İdaresinde memurluk yaptı.
1947'de amatör oyuncularla çalışmak isteyen yapımcı Hürrem Erman’ın "Damga" filminde oynaması teklifi üzerine “Turhan Ün” takma adıyla bu filmde oyuncu olarak yer aldı. 1949’da Cahide Şen ile evlendi. Bu evlilikten bir oğlu, bir kızı dünyaya geldi.
İETT’de memurluk yapmayı sürdüren Ün, 1949’da Karadeniz Postası filmi ile ikinci kez oyunculuk yapma fırsatı yakaladı. Ardından arkadaşı Arşavir Alyanak ile birlikte senaryosunu yazdıkları Hayat Acıları (1951) adlı filmi çekerek ile yapımcılık deneyimini gerçekleştirdi. Arşvir ve Ün, ticari başarı sağlayan bu filmin bütün haklarını Ceylan Film’e satarak kendi yapım şirketleri olan Yakut Film’i (1951) kurdular. 1954’e kadar Yakut Film’in ve başka şirketlerin filmlerinde oyunculuk yapmaya devam eden Ün, 1954'te yönetmenliğe geçti. İlk filmi Düşman Aşıklar’ın uğradığı ticari başarısızlık ile hayal kırıklığı yaşadı. Ertesi yıl melodram kalıbına uygun temalar kullanarak yaptığı Yetim Yavrular ile başarıyı yakaladı ve 1959’a kadar koyu melodram filmleri yapmayı sürdürdü. Bu dönemdeki filmlerinin çoğunda Muhterem Nur başrol oyuncusu olarak rol aldı.
Ün, 1959'da Üç Arkadaş filmiyle melodram kalıbının dışına çıkarak sinema dilini değiştirdi. Film, Türkiye sinemasının en iyi filmlerinden biri olarak kabul edildi. Bu filmdeki başarısı sayesinde Film Dostları Derneği’ne davet edilen sanatçı, Türk sinemasının önemli yönetmenleri arasına katıldı.
1960 yılında çektiği Ayşecik filmi ile Türkiye sinema tarihinin çocuk yıldızlar dönemini başlattı.Ayşecik’le kazandığı başarının ardından Arşavir Alyanak ile Yakut Film’de olan ortaklığı son buldu ve Uğur Film’i kurdu. Gişe garantisi olan filmler üretmeye yönelen Memduh Ün, yıldız oyunculara uygun filmler üretti. Ayhan Işık ile polisiye ve komedi filmleri, Fatma Girik ile güçlü erkeksi kadın tipleri üzerinden filmlere çevirdi. Bu dönemde Fatma Girik’le yaşamaya başladı ve çiftin birlikteliği hayat boyu devam etti.
1960'ta Be-ya Film adına çektiği ve Edmond Morris'in Tahta Çanaklar adlı oyunundan uyarladığı Kırık Çanaklar, 2. Türk Film Festivalinde "En İyi Yönetmen" ve "En İyi Film" ödüllerini aldı. Daha sonra yerli ve yabancı uyarlamalara yönelerek Orhan Kemal, Kerime Nadir, Graham Green, William Irish, Peride Celal gibi edebiyatçıların eserlerini sinemaya uyarladı. Kemal Tahir'in senaryosunu yazdığı Namusum İçin'i yönetti. Film, 3. Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde En İyi Yönetmen ödülünü aldı.
1970’li yıllarda yönetmenlikten çok yapıcı kimliği ile filmler üretti. Ağrı Dağı Efsanesi (1975) filmi ile 13. Altın Portakal Film Festivalinde En İyi Yapımcı ödülü aldı. 1980’li yıllarda Kemal Sunal filmlerinin yapımcılığını üstlendi.
1990 yılında kendisi finanse ederek çektiği ilk film olan Bütün Kapılar Kapalıydı filmini çekerek daha önceki filmlerinde görülmeyen bir konu ve sinematografiye yöneldi. Bunu Gün Ortasında Karanlık ve pek çok ödül alan Zıkkımın Kökü filmleri izledi. Yönetmenliğini üstlendiği son film Sinema Bir Mucizedir (2005) oldu ancak rahatsızlığı nedeniyle filmi tamamlayamayıp Tunç Başaran’a devretti.
Memduh Ün, Bodrum'da 95 yaşında hayatını kaybetti.
Yönettiği filmler:
Yetim Yavrular (1955)
Öp Babanın Elini (1955)
Ana Hasreti (1956)
Piç / Kahpe Dünya (1956)
Zeynep'in İntikamı (1956)
Yetim Ömer (1957)
Zeynebin Aşkı / Güllü Fatma (1957)
Ayşe'nin Çilesi (1958)
Çoban Kızı (1958)
Murada Ereceğiz (1958)
Bir Serseri (1960)
Mahallenin Sevgilisi (1960)
Boş Yuva (1961)
Güneş Doğmasın (1961)
Akasyalar Açarken (1962)
Üç Tekerlekli Bisiklet (Lütfi Akad ile, 1962)
Kısmetin En Güzeli (1962)
Öp Annemin Elini (1964)
Dağ Başını Duman Almış (1964)
Namusum İçin (1965)
Aslan Pençesi (Halit Refiğ ile, 1966)
Fakir Çocuklar (1966)
Sezercik Aslan Parçası (1972)
Para (1972)
Yaralı (1973)
Cevriyem (1978)
Kaçak (1982)
Gönül Dostları (1987, TV dizisi)
Bütün Kapılar Kapalıydı (1990)
Zıkkımın Kökü (1992)
Yer Çekimli Aşklar (1995) (Orhan Oğuz, Barış Pirhasan, Atıf Yılmaz, Ali Özgentürk ile birlikte)
Sinema Bir Mucizedir / Büyülü Fener (2005)
"Sinemayı Sanat Yapanlar:
Memduh Ün"
